'Zie maar hoe je ontsnapt, want blijven kan niet!' Over Bram die een scheiding meemaakt en speltherapie

'Zie maar hoe je ontsnapt, want blijven kan niet!'
Over Bram die een scheiding meemaakt en speltherapie

Bram bouwt een dierentuin. Niet zomaar een dierentuin, maar een dierentuin met levensgevaarlijke dieren en dinosaurussen. Deze dieren zitten achter de hoogste hekwerken en tralies. Sommige hekwerken zijn extra beveiligd met elektriciteit en prikkeldraad. De brug om de dieren en dinosaurussen te voeren is met vlijmscherpe pinnen beveiligd. Daarnaast liggen er overal landmijnen verstopt. Het is een beangstigend spelbeeld en iedere keer bekruipt mij als therapeut het gevoel van acuut gevaar. Alles en iedereen is levensgevaarlijk.

Bram is 8 jaar oud en wordt aangemeld voor speltherapie omdat hij in de klas niet meer van zich laat horen. Hij oogt onzeker en met momenten lijkt hij zelfs ongelukkig. De leerkracht maakt zich zorgen en heeft dit bij de schoolmaatschappelijk werkster aangegeven.  De ouders van Bram gaan scheiden maar het contact tussen hen verloopt goed. Er is een duidelijk ouderschapsplan opgesteld waar beide ouders akkoord mee zijn gegaan. Dat hun zoontje ongelukkig is, is voor de ouders lastig te begrijpen. De ouders van Brams moeder zijn ook gescheiden toen zij nog een kind was en zij heeft het zelf goed kunnen verwerken.

De eerste keren duurt het opbouwen van de dierentuin een hele spelsessie. Na een aantal keer ontvouwt zich een routine en heeft het jongetje tijd over om te spelen. “Zo,” besluit Bram “De dieren moeten eten hebben, dus ga maar naar binnen en geef ze eten.” Bram pakt een varken en een paar schapen en legt ze achterop de vrachtwagen. “Ik ben bang.” geef ik in mijn rol aan. “Wat als ik niet kan ontsnappen?” Een strenge opzichter komt mijn kant op en geeft laconiek aan dat ik toch maar moet zien te ontsnappen, want blijven kan niet. Gespannen loopt mijn poppetje de dierentuin in. Uit het niets valt er een hek bovenop me en zit ik vast. Ik roep om hulp, maar niemand komt. Wanneer het mij lukt om onder het hek uit te kruipen, blijkt er een dinosaurus te zijn losgebroken. De vrachtwagen wordt opgetild en met geweld tegen de grond geslagen. De brug waar ik veilig zou moeten zijn, stort in en prikkeldraad wordt opeens om mijn voeten gedraaid. Ik lig hulpeloos op de grond. Wanneer ik van een afstandje naar het spelbeeld kijk zie ik chaos, pijn en verdriet. Er vallen meerdere doden en uiteindelijk behoor ik tot één van hen.

Ik voel eenzaamheid tijdens deze heftige spelsessies. Ik blijf dit iedere spelsessie aangeven bij Bram, maar ik krijg geen reactie op mijn gevoelens. Vlak voor de tweede bespreking volgt er een gesprekje tussen Bram en mij. “Ik weet dat jij van dieren houdt. Je hebt thuis veel dieren, he?” Uit mijn hoofd noem ik een aantal dieren. De dieren die ik vergeet, vult Bram aan. Fijn, ik heb zijn aandacht. “Ik denk dat vroeger bij jou thuis soms voelde als wonen in een dierentuin.” Bram glimlacht, het was fijn thuis. “Je ouders zijn nu gescheiden en mama is ergens anders gaan wonen. Nu is papa alleen in het huis en jij ziet hem om het weekend. Ik weet niet zo goed of papa en mama ruzie hadden of dat ze misschien niet meer met elkaar praatten, maar ik weet wel dat een scheiding heel lastig kan zijn. Alles verandert.” Bram knikt en begint te praten over zijn ervaringen. Zijn verhaal is onsamenhangend. Hij is zijn oude thuis kwijt en wat hij nu meemaakt, voelt als een aanval op alles wat hij gekend heeft. Alles is gevaarlijk geworden en hoe hard hij ook vecht om zichzelf staande te houden, het lukt hem niet. Om hulp vragen gaat ook niet, want wie is nog betrouwbaar? Al deze gevoelens weet Bram de afgelopen periode onbewust te vertalen in zijn spel en spelbeeld. Met ruimte voor mij om alles mee te beleven zodat ik hem beter kan begrijpen. Ik vraag aan Bram of ik mag vertellen over waar wij mee gespeeld hebben in de spelkamer. “Dit bedoel je?” en hij wijst naar zijn dierentuin. Het mag van Bram.

De spelbeelden zijn confronterend voor Brams ouders. Spelbeelden geven niet alleen inzicht in de belevingswereld van een kind, maar het zijn ook spiegels voor de ouders waarin ze zichzelf terug zien door de ogen van hun kind.  Ondanks de confrontatie met de spelbeelden van hun zoontje, blijven de ouders open en geven mij middels hun voorbeelden waardevolle inzichten. Er worden afspraken gemaakt over wat er moet gebeuren om beide ouders in dit moeilijke proces te ondersteunen in zowel de opvoeding als randvoorwaarden. En Bram? Ik ga samen met Bram in speltherapie onderzoeken hoe hij zich weer veilig kan voelen in zijn dierentuin.